Tarih: 02.01.2010
Ekonomik krizin etkilerinin devam ettiği günümüzde bazı üretici firmalar aracı kurumun güvencesini de dikkate alarak; finansal sıkıntılarını gidermek, yeni pazarlara açılmak, ürünlerin reklamını yapmak ve stoklarını eritmek amacıyla mallarını bir çeşit takas - trampa yöntemi yada başka bir deyişle değişim aracı olan Barter satış yöntemi ile pazarlama yolunu seçmektedirler.
Günümüzün ekonomik koşulları firmaları üretim aşamasından pazarlama aşamasına kadar her kademede üretim ve stok maliyetleri hesabını çok iyi yapmaya, finansal ihtiyaçları en az maliyetle giderme yollarını aramaya zorlamaktadır.
Finansal gereksinimlerini işgücünü azaltarak varsa aktif varlıklarını satıp küçülerek, banka kredisi kullanarak yada faktoring işlemi yaparak gidermeye çalışıan firmalar yanında kredi için teminat gösteremeyen firmalar ise yüksek oranda faiz ödemeyi ve firmanın batmasını göze alarak tefecilerden borç para almak zorunda kalmaktadır. Krize destek amacıyla verilen KOSGEB kredilerini ise vergi ve SGK boırcu birikmiş olan küçük ve orta büyüklükteki mükellefler kullanamamaktadır.
Özellikle inşaat sektöründe herhangibir aracıya gereksinim duyulmadan kat karşılığı arsa teslimi yöntemi veya inşa edilen binanın tuğlasını, çimentosunu, yada boyasını karşılamayı v.b. işleri üstlenen kurum yada kişilere yaptıkları hizmetin yada sattıkları malların karşılığı olarak müteahhit tarafından daire–işyeri verilmek suretiyle de bir çeşit takas (barter) işlemi yıllardır uygulanmaktadır.
Barter ticaret yöntemi aşağıda ana başlıkları belirtilen şekilde yürütülmektedir:
- Barter şirketi ( Takas işlemlerine aracılık yapan firma-Komisyoncu)
- Barter şirketi ile yapılan üyelik sözleşmesi.(sisteme üye olan şirketlerle yapılmaktadır)
- Üyeler teminat vermekte veya teminat yerine sisteme mal teslim etmektedirler..
- Barter çeki (.Sadece üyeler arasında geçerli olan alıcı ve satıcı tarafından imzalanıp kaşelenen, üzerinde barter şirketinin onay kodu olan çek.)
- Barter işlemlerinde alıcı ve satıcının muhatabı barter şirketidir.
- Üyelerin alım ve satım işlem bedelleri dolar yada euro olarak Barter şirketi tarafından cari hesaplara işlenmektedir.
- Barter şirketinin aracılığı olmadan üyeler arasında yapılan satışlar bu kapsamda değerlendirilmez.
-Üyeler barter şirketinin yazılı oluru ve barter çekinde onay kodu olmadan işlem yapamazlar
- Batrer şirketince üyelerle yapılan işlemler karşılığında işlem bedelinin %2-%5 ‘i araında değişen oranlarda komisyon almaktadır.
- Barter şirketinin alacağın tahsilinde güvencesi ve garantörlüğü vardır.
- Barter sisteminde satın alınan mal ve hizmet bedeli üretilen mal ve hizmet ile ödenmektedir. (Ödemeler nakit,çek yada senet karşılığı yapılmamakktadır.)
- Barter sisteminde alıcı satıcıya değil sisteme borçlanmaktadır.
- Üyeler arasında anlaşma sağlandığı durumda fatura kesilirken barter çek ve bordroları kullanılarak gerçekleşen barter işlemi barter şirketine bildiilmektedir.
- Üyeler sistemdeki arz talep bilgilerini bilgisayar ortamında görmektedirler.
-Barter sistemine üye olan şirketlerden üyelik aidatı alınmaktadır.
- IRTA (Dünya Barter Organizasyonları Birliği bulunmaktadır)
Barter işlemleri için T.Ticaret Kanununda ve Borçlar kanununda özel yasal düzenleme bulunmamaktadır.Barter işlemleri Borçlar kanununun sözleşme serbestliği çerçevesinde gerçekleştrilerek üyelerle barter şirketi arasında yapılan üyelik sözleşmesi hükümleri uyarınca yürütülmektedir. Barter sisteminde mal alım ve satım esasları ve oluşacak borç-alacakların nasıl ödeneceği de sözleşmede yazılan koşullara göre yapılmaktadır.
Barter üyelik sözleşmesinde yazılı koşullar barter şirketine ,üyeleri adına kullanmak ve sistemi organize edebilmesini sağlamak amacıyla kefalet,vekalet ,cari hesap sözleşmesi , temlik yetkisi ve alacağın belli bir sürede ürünle ödenme güvencesi vermektedir.Barter sisteminde alacağın güvencesi ve tek yetkilisi barter sistemini işleten komisyoncu (aracı ) barter şirketidir.
Barter satış yönteminden doğan alacakların haczine ilişkin olarak; İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığınca verilen 17.03.2008 tarihli özelgede,
“6183 sayılı Kanun’un 79. maddesinde; amme borçlusunun üçüncü şahıslar elindeki menkul malların, alacak ve haklarının bu şahıslara haciz bildirisi tebliğ edilmesi suretiyle haczedilebileceği hüküm altına alındığı,
Türkiye'de düzenlenen barter sözleşmelerinin hükümlerine göre; barter sisteminde mal veya hizmet satın alan ve barter çekini veren firma nezdinde 6183 sayılı Kanun hükümleri uyarınca haciz işleminin yapılması ise mümkün değildir. Sözleşmede borçtan sadece mal veya hizmeti satan firmanın sorumlu olacağı şeklinde bir hüküm bulunmadığı sürece mal veya hizmeti alan firma/şahıs mal veya hizmeti satana değil barter sistemine karşı sorumludur. Barter sisteminde mal veya hizmet satışı yapan firma/şahısların bu alacaklarına (veya alacağın tevsik edici belgesi olan Barter Çekine) 6183 sayılı Kanun’un 79. maddesi uyarınca haciz ancak alacağın garantörü olan barter şirketi nezdinde uygulanabilir. Çünkü, Türkiye'de barter sisteminin hukuki bir alt yapısı bulunmamakta ve sözleşme serbestisi içinde, tarafların (alıcı, satıcı, barter şirketi) hür iradeleri sözleşme içinde hüküm altına alınmaktadır. Yapılan barter sözleşmelerinde de mal veya hizmet satanın, alacağını sistem içinden mal veya hizmet alımı şeklinde tahsil etmesi mümkündür. Satıcıya karşı, satıcının alacağından sorumlu olan sadece barter aracı şirketi olmaktadır.
Buna göre …………………. Tic. Ltd. Şti. ile …………………. A.Ş.’nin garantör barter şirketi ile yaptıkları sözleşmelerin onaylı örneklerinin temin edilerek dikkatlice tetkik edilmesi ile adı geçen firmalar arasındaki satış işleminin barter sistemi üzerinden (satış yetki kodu alınması, barter çekinin düzenlenmesi) yapılıp yapılmadığının garantör barter şirketinden sorularak (üyelik sözleşmelerinin onaylı örneklerinin istenilmesi) tespit edilmesi,
Satış işleminin barter sistemi üzerinden yapıldığının anlaşılması halinde, 6183 sayılı Kanun’un 79. maddesine göre garantör barter şirketine gidilmesi ve sisteme arz edilen mallardan paraya çevrilmesi en kolay olanın haczedilerek, 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre satılması yolu ile amme borcunun tahsil edilmesi gerektiği açıklanmıştır.”
Barter Satış Yönteminin Vergi Yasaları Karşısındaki Durumu :
Barter şirketinin üyelerinden elde ettiği komisyon, üyelik aidatı gelirleri G.V. kanunu 37.ci ve takip eden maddeleri uyarınca gelir ve kurumlar vergisi açısından ticari kazanç hükmündedir. K.V.kanununu 1.ci maddesinin 2.bendinde ise kurum kazancı : Gelir vergisinin konusuna giren gelir unsurlarından oluşur şeklinde tanımlanmıştır.Barter sistemine üye olan mükellefler açısından elde edilen gelirler ticari kazanç hükmünde olduğundan mükellefiyet türlerine göre elde ettikleri gelir ve yaptıkları gidrlerle ilgili olarak G.V. veya K.V.hükümlerine göre vergilendirilmektedir..
Barter ticaretinin gerçekleşmesi üzerine, alıcı ve satıcı talep ettikleri mal veya hizmeti teslim almakta aracı barter firması ise komisyona hak kazanmaktadır..Barter şirketinin komisyon geliri ile üyelik aidatları genel oranda %18 KDV’ne tabi olup; üyelerce ödenen KDV’ler indirim konusu yapılmaktadır..Üye firmalar kendi aralarında yapmış oldukları mal ve hizmet alım-satım işlemlerinde faturayı VUK’nun da yazılı 7 günlük süre içerisinde düzenleyerek teslim ettikleri mal veya hizmetin tabi olduğu oranda KDV hesaplayacaklardır
Türkiye’de işyeri veya daimi temsilcisi bulunan Barter şirketi genel hükümlere göre vergilendirilir. Şirketin Türkiye’de iş yeri veya daimi temsilcisi yoksa barter şirketinin hizmetinden Türkiye’de yararlanan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, yaptığı ödemeler üzerinden KDV Kanunu’nun 9. maddesi uyarınca sorumlu sıfatıyla KDV hesaplayarak 2 no’lu KDV beyannamesi ile beyan edeceklerdir.Barter satış yönteminde mal alım satımlarında matrah trampa edilen mal veya hizmetin KDV kanununun 27. ve V.U.K. nun 267 maddeleri hükümleri uyrınca emsal bedeli üzerinden hesaplanacaktır.
Barter üyelik sözleşmesi maktu ve/veya nispi oranda Damga vergisine tabi olup, Damga vergisi kanununu 1 sayılı tablosunun I Akitlerle ilgili kağıtlar bölümünün A-1 bendi uyarınca 01.01.2010 tarihinden itibaren binde 8,25 oranında damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.
Faktoring, leasing benzeri kredilendirme işlevini de içeren Barter satış yöntemi nin T.T.K , Borçlar Kanunu ve diğer kanunlarda yapılacak düzenlemelerle yasal mevzuata kavuşturulması sistemin sağlıklı işleyişine katkıda bulunacaktır.
KAYNAKÇA :
– AYKUTLU, Ercan - AK, Bülent; “Barter Ticaret Uygulaması”, Finans Dünyası, Kasım 1999.
– GÜRSOY, Cemal; “Barter El Kitabı”, İstanbul 1998.
– ARSLAN, C. Murat - AYKUTLU, Fercan; “Barter Uyg.-Sirküler Rapor”, TÜRMOB Yayınları-97,Ankara 1999.
- 5520 S.K.V .-193 S.G.V..-3065 s.K:D:V . Kanunları.
