Tarih: 01.03.2010
Gelir Vergisi Kanununun sosyal istisna niteliğindeki 23/8. maddesi hükmü uyarınca kamu ve özel sektörde faaliyet gösteren işverenlerin bir bölümü personeline işyerinde yemek vermekte veya dışarıdan temin ederek işyerinde yedirmektedir. Bir kısım işveren ise dışarıda yemek veren hizmet işletmesi ile anlaşarak yada aracı şirketlerden yemek çeki, kart ve kupon gibi belgeleri personeline dağıtarak bu sorumluluğunu yerine getirmektedir.
İşverenlere, gelir vergisi kesintisi ve SGK primine tabi tutulmaksızın gider kaydı olanağı tanıyan bu istisna hükmü, ekonomik krizin etkisiyle çalışanlar için geçim sıkıntısının azaltılmasında ailenin gıda , giyim ve benzeri harcamalarına katkı sağlayacak bir gelir kaynağına yada başka bir deyişle ödeme aracına dönüşmektedir. Anlaşması olmayan işyerlerince yapılan hizmet karşılığı personelden toplanan yemek kuponları ise anlaşması olan işyerlerine verilmektedir.
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun 61’inci maddesinde; "Ücret işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve aynılar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.
Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.'' hükümleri yer almaktadır.
Aynı Kanun'un gelir vergisinden istisna edilen ücretlere ilişkin 23’üncü maddesinin 8 numaralı bendinde ise hizmet erbabına işverenlerce yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler gelir vergisinden istisna edilmiştir. Ancak işverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 2010 yılı için 10.00-TL.'yi aşmaması ve buna ilişkin ödemenin yemek verme hizmetini sağlayan mükelleflere yapılması şarttır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde, aşan kısım ile hizmet erbabına yemek bedeli olarak nakden yapılan ödemeler ve bu amaçla sağlanan menfaatlerin ücret olarak vergilendirileceği hükme bağlanmıştır.
İşverenin çalışanlarına yemek çekleri temin etmesi durumunda bu yemek çekleri -kartları ve kuponları ileçalışanlar tarafından anlaşmalı işyerlerinden gıda ve ihtiyaç maddesi satın alınmasında kullanılmasının yemek verme hizmeti ile hiçbir ilişkisi olmadığından,yemek verme kapsamında değerlendirilmeyip ücret olarak vergilendirilmesi gerekmektedir.
382 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde ayrıntılı olarak açıklandığı üzere; uygulamada bazı firmalar tarafından çeşitli adlarla çıkarılan özel kartlar, yemek çekleri,yemek kuponları anlaşma yapılan lokanta veya restoran gibi hizmet işletmelerinde (anlaşmalı hizmet işletmeleri) sunulan hizmetin ödeme aracı olarak kullanılmaktadır.
YEMEK KARTLARI - YEMEK ÇEKLERi :
Yemek Kartları ve yemek çeklerinin, anlaşmalı hizmet işletmelerinde verilen yemek hizmetine ilişkin bedellerin ödenmesinde aşağıda belirtilen şekilde kullanılması gerekmektedir.
- Söz konusu kartlar ve çekler işverenlerce istihdam edilen personelin yemek ihtiyacının karşılanması amacıyla kullanılacak olup, satıcı firmalardan satın alınarak personele verilen söz konusu kartlar –çekler gerek bunları kendi adına bastırarak satışa sunan hizmet işletmelerinde, gerekse bunları satışa sunan firmalarla anlaşmalı hizmet işletmelerinde münhasıran (yalnızca) yemek bedellerinin ödenmesinde kullanılacaktır..
- Kartlar, bunları satışa sunan firmalarca anlaşmalı hizmet işletmelerine verilen satış noktası terminallerinden geçirilmek suretiyle, hizmet bedelinin ödenmesinde kullanılacaktır
- Belirtilen satış noktası terminalleri, işlemin yapıldığı yer, tarih, saat, hizmet bedeli ile kalan tutarı gösterecek şekilde iki adet bilgi fişi verecek ve istenildiğinde günlük veya haftalık olarak tahsil edilen bedelleri gösterecektir.
- Yemek çekleri dip koçanlı olarak ve dip koçanı ile çekin üzerine müteselsil sıra numarası yer verilmek suretiyle bastırılacaktır.
Yemek Kartları ve Yemek Çeklerinin Kullanımına İlişkin Belge Düzeni
Hizmet işletmelerince yukarıda belirtilen şartlar dikkate alınarak işlem yapılması halinde , hizmetten yararlanan personele ayrıca Vergi Usul Kanununda belirtilen belgelerden herhangi birinin (ödeme kaydedici cihaz fişi, perakende satış fişi veya fatura) verilmesine gerek bulunmamaktadır.
Anlaşmalı hizmet işletmelerinin, bedeli özel kartlar veya yemek çekleri kullanılarak ödenen hizmetler için, özel kartları veya yemek çeklerini satışa sunan firmalar adına hizmetin tamamlandığı tarihten itibaren yedi gün içinde fatura düzenlemeleri gerekmektedir.
Ancak, ödemenin söz konusu özel kartlar veya yemek çekleri ile yapılması sırasında bu belgelerden birinin sehven düzenlenmesi halinde mükerrerliğin önlenmesi bakımından düzenlenen belgenin iptali gerekecektir. İptal işlemi, anlaşmalı hizmet işletmelerince söz konusu özel kartları veya yemek çeklerini satışa sunan firmalara düzenlenecek faturalarla, doğrudan özel kartları veya kendi bastırdığı yemek çeklerini satan hizmet işletmelerince ise bunların satışı sırasında düzenlenmiş olan faturalarla bağlantı kurulmak suretiyle gerçekleştirilecektir.
Diğer taraftan, söz konusu organizasyon dolayısıyla özel kartları ve yemek çeklerini çıkaran firmalar veya anlaşmalı hizmet işletmelerinin birbirlerinden komisyon vb. hizmet bedelleri almaları halinde ayrıca bu bedeller için fatura düzenleyeceklerdir
yemek bedellerinin yemek çekleri , yemek kartı veya yemek fişi kullanılarak ödenmesi halinde bu belgeler sadece yemek bedellerinin ödenmesinde kullanılacaktır.
"Organizatör firmaların yemek çeki, yemek kuponu ve yemek kartı vermek suretiyle ifa ettikleri hizmetlerde müşterilerden tahsil edilen tutar içinde yer alan yemek bedelleri, indirimli orana tabi işlem bedelinin aktarımı mahiyetinde olduğundan, (% 8) oranında uygulanacaktır.
Organizatör firmaların yaptıkları organizasyon hizmetleri nedeniyle müşterilerden veya yemek hizmetini sunan işletmelerden sağladıkları menfaatler ise genel vergi oranına (%18 KDV ) tabi olacaktır.
Organizatör firmaların, yemek hizmeti vermeyip bu hizmete aracılık etmeleri nedeniyle bu işlerle ilgili olarak KDV Kanunumun 29/2 maddesi uyarınca iade talebinde bulunmaları mümkün değildir.
Öte yandan, yukarıdaki açıklamalar yemek çeki, yemek kuponu ve yemek kartlarının kullanıldığı yemek hizmetleri için geçerlidir. Bu çek- kupon ve kartların yemek hizmeti dışında ve/ veya yemek hizmeti sunmayan işletmelerden temin edilecek mal ve hizmetlerde kullanılması halinde işverenlere ücret istisnası uygulanmaz, ödenen yemek bedeli ücret olarak vergiye tabi tutulacaktır. Ayrıca yemek hizmeti vermeyen mükelleflerin yemek çeki-kartı- benzeri belgelerle söz konusu kişilere yaptıkları teslimlerde teslim edilen mal ve hizmetin tabi olduğu oranda KDV uygulamaları gerekmektedir.
Yemek çeki-kartı ve kuponu gibi belgelerin amacı dışında kullanılmasının önlenmesi için anlaşmalı hizmet işyerlerineLevha bulundurma zorunluluğu getirilmesi, söz konusu belgelerin market veya yemek hizmeti verilmeyen işyerlerinden yapılan alışverişlerde kullanılması halinde söz konusu işyeri sahiplerinin sorumlu tutulabilmesi için söz konusu belgelere “ yemek hizmeti veren anlaşmalı firmalar dışında kullanılmayacağına ilişkin” uyarıcı not konulması gerekmektedir. Çünkü bu tür alış verişin yapıldığı firma yetkilileri bu tür belgenin kullanan personele ücret istisnası kapsamında mı verildiğini veya ücretin bir unsuru olarak vergilendirilip vergilendirilmediğini bilme olanakları bulunmamaktadır.Yanlış uygulamaların önlenmesinin tek çaresi bu hükmün tutar sınırı olan ancak şarta bağlı olmayan ücret istisnasına dönüşmesidir.
Ayrıca, Gelir vergisi kanununun 23./10. maddesi uyarınca personelin toplu olarak işyerlerine gidip gelmelerine olanak sağlayan ve işverenler tarafından yapılan taşıma giderleri ücret istisnası kapsamında bulunmaktadır Özellikle büyük kentlerde çalışanlar için toplu taşımacılığın özendirilmesine ve toplu taşıma araçlarının taşıma kapasitelerinin artmasına, şehir içi trafiğin azalmasına katkıda bulunacak şekilde Vapur-Metro-Metrobüs-Banliyö Treni ve diğer toplu taşıma araçları ile işe gelip-giden işçilere işverenler tarafından ilgili kurumlardan fotoğraflı aylık toplu taşıma kartı alınarak dağıtılması halinde de ücret istisnası uygulanacağına yönelik ilgili yasa hükmünde değişiklik yapılması yararlı olacaktır.
KAYNAKÇA :
1-193 s ayılı G.V.K
2-382 s.nolu V.U.K. G.Tebliği.
