Tarih: 26.09.2011

Mal ve hizmet ihracatı yapan firmalar ülkemizin Dış ticaret açığının azaltılması yönünde önemli bir çaba ve katkı göstermektedirler. Bu yazımız da; okuyucuların ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin yasal mevzuat uygulamaları hakkında ön bilgiye sahip olmaları  amaçlanarak konuyla ilgili özet bilgilere yer verilmiştir.

Dış Ticaret mevzuatı uygulamalarına, 32 sayılı Türk Parasının kıymetini Koruma Kararı bu karara ilişkin Tebliğler,Bakanlar Kurulu Kararları,DışTicaret Müsteşarlığı ,Banka ve Kambiyo Genel Müdürlüğü uygulama Tebliğleri-Genelgeleri,T.C.Merkez Bankası Genelgeleri yön vermektedir.

Ticari ve ticari  olmayan işlemlerle ilgili olarak yapılan döviz ve efektif alım ve satım işlemlerinde uygulanacak döviz kurları; bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ve aracı kurumlarca piyasa kuralları dahilinde serbestçe belirlenmektedir.

Merkez Bankasınca her iş günü sonunda ilan edilecek günlük kurlar,uluslararası ve iç piyasalardaki gelismeler dikkate alınarak serbestçe belirlenmektedir. Bilindiği üzere; 213 sayılı V.U.K. 280. Maddesi uyarınca yapılacak değerlemelerde, Kasa ve bankada mevcut döviz cinsl  yabancı para mevcutları  Maliye bakanlığınca belirlenen efektif dövi alış kuru, yabancı para cinsinden borç ve alacaklar ise Maliye Bakanlığınca belirlenen döviz alış kuru ile değerlenmesi gerekmektedir. Maliye Bakanlığı'nca belirleme yapılmaması halinde T.C. Merkez Bankası'nın döviz alış kurlarının esas alınması gerektiği 130 seri numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği'nde açıklanmıştır.

-Efektif: Banknot şeklindeki bütün yabancı ülkeler paralarını,

-Döviz (kambiyo): Efektif dahil yabancı parayla ödemeyi sağlayan her nev'i hesap, belge ve vasıtalar olarak tanımlanmaktadır.

-Döviz Alım ve Satım Belgeleri

Bankalarca yapılan işlemler sırasında Merkez Bankasınca belirlenen esas ve usuller dikkate alınarak, döviz alım belgesi (DAB), döviz satım belgesi (DSB) ve Türk parası transfer belgesi (TPTB ) düzenlenmektedir.

İHRACAT  İŞLEMLERİ :

İhracat bedellerinin tasarrufu:

İhracat bedelleri, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 8.ci maddesinde yapılan değişiklik (08.02.2008 tarih ve 26781 sayılı R.Gazete- 2008-13168 BKK.) bu Karara ilişkin 2008/32-34 sayılı Tebliğ ve Hazine Müsteşarlığı tarafından buna ek olarak yapılacak düzenlemeler çerçevesinde ihracat bedellerinin tasarrufu serbest bırakılmıştır.Bakanlık ihtiyaç duyulması halinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin düzenleme yapmaya yetkili olup, ihracatçı ile ithalatçı arasındaki sözleşmeye ve uluslararası kurallar ile bankacılık teamüllerine göre firmaların yazılı beyanına istinaden döviz veya Türk Lirası olarak tahsil edilmektedir.

Bu bedellerin döviz tevdiat hesaplarına alınması veya Türk Lirasına çevrilerek kullanılması mümkün bulunmaktadır.İhracat bedelinin Türk Lirasına dönüştürülmesi halinde bankalarca DAB düzenlenir. Bankalarca ihracat alışı talep eden ihracatçı firmalardan başka bir belge aramaya gerek kalmaksızın sadece firma beyanı ile gümrük beyannamesine (GB) ilişkin bilgilerin DAB'a yazılması mümkün bulunmaktadır. Türk Lirası üzerinden yapılan ihracatta firmanın talep etmesi halinde DAB düzenlenebilir. Ancak, özel fatura ile yapılan ihracatta Maliye Bakanlığı ve Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın görüş ve talimatlarına göre hareket edilmesi gerekmektedir.

-Döviz alışının ihracat bedeli olarak yapılmasının talep edildiği hallerde bankalarca dövizin yurtdışı kaynaklı olması şartı aranmaktadır.

-Yabancı taşıtlar ile yabancı ülkelere sefer yapan yerli taşıtlara ihracat rejimine göre verilen yağ, yakıt, temizlik maddeleri ve kumanyaya ilişkin mal bedelinin, Türkiye’de yerleşik alıcı firmalar tarafından yurt içinden yapılan havalelerle ödenmesi halinde bu ödemenin ihracat bedeli olarak kabul edilmek suretiyle aracı bankalarca alışının yapılması mümkündür.

-Serbest bölgelerden gelen ihracat bedeli ile ilgili DAB istenilmesi halinde bu dövizlere ilişkin ihracatın serbest bölgelere yapıldığına ilişkin firmaların yazılı beyanı aranmaktadır.

İHRACAT BEDELLERİNİN  TAHSİLAT ŞEKİLLERİ:

-Bankalar aracılığıyla havale şeklinde,

İlgililerce havale olarak gelen ihracat bedelinin , bankadan efektif olarak alınması halinde bu efektifin başka bir banka tarafından ihracat bedeli olarak alışı,bu efektiflerin yurt dışından geldiğine ilişkin aracı banka yazısının ibrazı veya alış işlemini yapacak bankaca efektif konusu dövizlerin havale olarak geldiğinin bankadan teyidinin alınması kaydıyla yapılmaktadır.

-İlgililerce havale olarak gelen ihracat bedelinin, bankadan efektif olarak alınması  -İthalatçı, ihracatçı veya bunlar adına hareket ettiğini beyan eden Türkiye’de veya dışarıda yerleşik üçüncü kişilerce efektif olarak,

-İthalatçı, ihracatçı veya bunlar adına hareket ettiğini beyan eden Türkiye’de veya dışarıda yerleşik üçüncü kişilerce çek olarak,

-Kredi kartı ile tahsil edilebilir.

-İhracat bedeli Türkiye’deki bankalarca yurt dışındaki bankalar ile gerçek veya tüzel kişilere açılan kredilerden karşılanabilir.

-İhracat bedelinin, ihracatçı adına açılacak DTH'ye (Döviz Tevdiat Hesabı) alınması ve bu hesaptan kısmen veya tamamen ihracat bedeli olarak alışının yapılması mümkündür.

-İhracatçı firmanın vekili bulunan kişi veya firma adına yurt dışından gelen dövizlerle açılan DTH'lerden, vekaletnamenin ihraçtan önce düzenlenmesi şartıyla vekili bulunulan ihracatçı firma adına veya imalatçı/tedarikçi firma adına ihracat bedeli alışı yapılabilir.

İHRACAT BEDELLERİNİN EFEKTİF OLARAK TAHSİLİ:

- Efektif olarak getirilen ihracat bedelinin yurt dışından getirildiğinin tespiti gümrük müdürlüklerince onaylı Döviz Beyan Tutanağı (DBT) ile yapılır.

NBF (Nakit Beyan Formu) konusu efektifin ihracat bedeli olarak alışının yapılabilmesi için;

-NBF’nin “Geliş Sebebi” bölümünde efektifin kaynağının “ihracat” olduğunun açıkca belirtilmesi,

-NBF’yi ibraz eden şahsın kimlik tespitinin yapılması,

-ihracatçının yazılı beyanının aranılması gerekir.

NBF de kayıtlı efektif tutarının tamamen DAB’a bağlanması halinde, NBF aslının ilgilisine iade edilmeyerek bankalar tarafından alıkonulması, kısmen bağlanması halinde ise, NBF aslı üzerine DAB’a bağlanan tutara ilişkin not düşülerk fotokopisi alındıktan sonra aslının ilgilisine iade edilmesi gerekir.

Bankalara tevdi edilen NBF’de kayıtlı efektifler, ilgililerce bankaya satılabilir veya yurt dışındaki alıcı veya Türkiye’deki ihracatçı firma adına açılan DTH’ye alınabilir. DTH’ye alınan bu dövizlerin daha sonra ihracatçı firma adına alışı yapılabilir.

NBF de kayıtlı efektif tutarının tamamen DTH ye alınması halinde NBF aslının ilgilisine iade edilmeyerek bankalar tarafından alıkonulması, kısmen alınması halinde ise, NBF aslı üzerine DTH ye alınan tutara ilişkin not düşülerek fotokopisi alındıktan sonra aslının ilgilisine iade edilmesi gerekmektedir.

Bankalarca;

-Türkiye’de ikamet etmeyenlere özel fatura ile yapılan satış bedeli,

-Yabancı taşıtlar ile yabancı ülkelere sefer yapan yerli taşıtlara verilen yağ, yakıt   ve temizlik maddeleri ile kumanya bedeli efektiflerin alışında DBT ibrazı aranmaz.

Ödeme şekilleri:

İhracat bedelleri, satış sözleşmesinde belirlenen kurallar ve uluslararası ticari uygulamalar çerçevesinde “Akreditifli Ödeme”, “Vesaik Mukabili Ödeme”, “Mal Mukabili Ödeme”, “Kabul Kredili Akreditifli Ödeme”, “Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme”, “Kabul Kredili Mal Mukabili Ödeme” ve “Peşin Ödeme” şekillerine göre tahsil edilir.

İmalatçı/tedarikçi adına DAB düzenlenmesi

-İmalatçı ya da tedarikçi tarafından yazılı olarak talep edilmesi durumunda imalatçı ve/veya tedarikçi adına gelen dövizin alışı yapılarak ihracat bedelinin TL karşılıkları imalatçı ve/veya tedarikçi firmalara ödenirken DAB aracı ihracatçı adına da düzenlenebilir.

-Aracı ihracatçı tarafından gerçekleştirilen ihracata ilişkin bedelin imalatçı ve/veya tedarikçiye döviz olarak temlikinden sonra tahsil edilmesi halinde, imalatçı veya tedarikçi tarafından söz konusu bedelin ihracat bedeli olarak alışının yapılmasının talep edilmesi halinde bu dövizlerin ihracat bedeli açıklaması ile imalatçı ve/veya tedarikçi firma adına alışı yapılabilir.

İhracat alacağının iskonto edilmesi

İhracat alacağının iskonto edilmesine ilişkin talepler uluslararası bankacılık uygulamaları çerçevesinde  poliçe, bono, vadeli akreditif vb karşılığında yerine getirilir. İhracatçı tarafından döviz veya TL olarak düzenlenen poliçe, bono, vadeli akreditif iskonto tarihindeki uluslararası para piyasasında geçerli faiz oranları dikkate alınarak yurt içindeki veya dışındaki bankalara iskonto ettirilebilir. Vadeli ihracat alacağının yurt içi bankalarca iskonto edilmesi işlemlerinde fon kaynağının yurt içi bankalardan sağlanması nedeniyle ödemenin yabancı para (YP) değil, Türk Lirası (TL) üzerinden yapılması gereklidir.

Döviz kazandırıcı işlemler

Türkiye'de yerleşik kişiler, dışarıda yerleşik kişiler için veya bunlar adına yurt içinde veya dışında yapmış oldukları tüm hizmet (müteahhitlik hizmetleri dahil) karşılığı dövizler ile dışarıda yerleşik kişiler nam ve hesabına yapılan gider karşılığı dövizleri serbestçe tasarruf edebilirler.

Türkiye'den gidecek yerli sermaye

Türkiye'de yerleşik kişilerin, yurt dışında yatırım yapmak veya ticari faaliyette bulunmak amacıyla şirket kurmaları, ortaklığa katılmaları ve şube açmaları için, nakdi sermayeyi bankalar aracılığıyla, ayni sermayeyi ise gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde ihraç etmeleri serbesttir.

Türkiye'de yerleşik kişilerin yurt dışında irtibat bürosu, temsilcilik ve benzerlerini kurmaları ve bunların kuruluş masrafları ile faaliyet giderlerinin bankalarca transferi serbesttir.

-Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışında gayrimenkul ve gayrimenkule bağlı ayni hakların satın alınması amacıylabankalar vasıtasıyla yurt dışına döviz ve Türk parası transfer ettirilmesi serbesttir.

Faktoring işlemi

-Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karara ilişkin 2008-32/34 sayılı Tebliğ’in 11 inci maddesinin 11 inci fıkrasına göre, bankalar ve faktoring şirketleri tarafından ihracatçıların doğmuş veya doğacak alacaklarının devralınması suretiyle ihracatçılara döviz üzerinden fon kullandırılması mümkün bulunmaktadır. Buna göre, bankalar ve faktoring şirketlerince faktoring sözleşmesine istinaden ihracatçılara yabancı para veya Türk Lirası üzerinden ödeme yapılabilir.

-İhracat bedelinin faktör kuruluşun yurt içi kaynaklarından ödenmesi halinde faktoring sözleşmesinin bankaya ibrazı üzerine, ihracat bedeli dövizler yurda getirildiğinde, faktör kuruluşun GB’nin tarih ve sayısı ile üzerinde temlik notu bulunan faturanın tarih ve sayısını içeren yazılı talimatına istinaden DAB ihracatçı firma adına veya imalatçı/tedarikçi adına düzenlenebilir.

Mahsup

-İhracatçının, ithalat bedelleri ve görünmeyen işlemlere ilişkin giderleri ile yurt dışından sağladıkları döviz kredilerinin (faizi dahil) kısmen veya tamamen mal ve/veya hizmet ihracı bedeli dövizlerle mahsuben ödenmesi (ihracat bedelinin TL’ye çevrilmeden) herhangi bir süre kısıtlaması olmadan bankalarca gerçekleştirilebilir. Aracı ihracatçı tarafından yapılan ihracatta ihracat bedeli ihracatçının onayıyla imalatçının veya tedarikçinin döviz ödemelerinde kullanılabilir.

Mahsup işlemleriyle ilgili döviz alım ve satım belgelerinin düzenlenmesinde işlem tarihindeki döviz alış kurları uygulanır. 
 

-Firmalarca talep edilmesi halinde DAB/DSB düzenlenebilir. Bu durumda işlem yapan bankanın döviz alış kuru uygulanabilir. 
 

-Peşin döviz olarak gelen ve alışı yapılmayarak döviz hesabına alınan bedeller, ihracatın gerçekleştiğinin gümrük beyannamesi ile tevsiki ve gelen peşin bedelin kullanılmadığının (ilgili hesaptan çıkışının yapılmadığının) tesbiti kaydıyla mahsuben ödemede kullanılabilir.

İthalat ve transit ticaret işlemlerine ilişkin yurt dışına döviz ve Türk Lirası transferi bankalarca yapılır.

Ticari olmayan İşlemler:

Türkiye'de yerleşik kişiler ile, dışarıda yerleşik kişiler, bankalar vasıtasıyla yurt dışına serbestçe Türk parası gönderebilirler.

Bankaların, özel finans kurumlarının, PTT’nin Türkiye’deki yerleşik kişiler ile dışarıdaki yerleşik kişilere döviz satması serbesttir

Yolcuların beraberlerinde en çok 5.000.- ABD Doları karşılığı Türk parasını yurt dışına çıkarmaları serbesttir.

Ülkemize Türk parasının girişinde hiçbir kısıtlama bulunmamaktadır.

-Dışarıda yerleşik kişiler ile Türkiye'de yerleşik sayılmakla birlikte yurt dışında çalışan Türk uyruklu kişiler, yurda girişlerinde beyan etmiş olmak, Türkiye'de yerleşik kişiler ise görünmeyen işlemler çerçevesinde Bankalardan döviz satın aldıklarını tevsik etmek kaydıyla 5.000.- ABD Doları veya eşitini aşan miktarlardaki efektifi beraberlerinde yurt dışına serbestçe çıkarabilirler.

-Bankalar, ithalat, ihracat ve görünmeyen işlemler dışındaki yurt dışına yapılan 50.000.- ABD Doları ve eşiti dövizi aşan transferlere (Döviz tevdiat hesaplarından yapılan transferler dahil) ilişkin bilgileri, transfer tarihinden itibaren 30 gün içinde Bakanlıkça belirlenecek mercilere bildirirmekle yükümlü tutulmuşlardır.

-Yolcular, beraberlerindeki kendilerine ait değeri 15.000.- ABD Dolarını aşmayan ve ticari amaç taşımayan ziynet eşyası niteliğinde kıymetli madenlerden ve taşlardan yapılmış eşyaları yurda getirebilirler ve yurtdışına çıkarabilirler.Daha fazla değerdeki ziynet eşyalarının yurt dışına çıkarılması, girişte beyan edilmiş olmasına veya Türkiye'de satın alındığını tevsik etme şartına bağlanmıştır.

HİZMET İHRACI-BAVUL TİC. KDV  İADESİ:

28.02.2008 tarih ve 2008/2  numaralı KDV İç Genelgesinde özetle,

“ Türk Parası Kıymetini Koruma hakkında 32 sayılı Kararda yapılan söz konusu değişiklik nedeniyle "hizmet ihracı" ile "bavul ticareti" ve "bavul ticareti kapsamında ihracat yapanlara ihraç kaydıyla teslimler"den kaynaklanan 08.02.2008 tarihinden sonraki katma değer vergisi iade taleplerinde döviz alım belgesi aranıp aranmayacağı hususunda tereddüde düşüldüğü anlaşıldığından aşağıdaki açıklamanın yapılmasına gerek duyulmuştur.

İşlem bedeline ait dövizin Türkiye'ye getirilmesi ve bu durumu tevsik eden Döviz Alım Belgesinin ibrazı; 26 Seri No.lu KDV Genel Tebliğinin (K) bölümü uyarınca hizmet ihracı istisnasının, 61 ve 84 Seri No.lu KDV Genel Tebliğleri uyarınca da "Türkiye'de İkamet Etmeyenlere Döviz Karşılığı Satışlarda KDV İhracat istisnası" (Bavul Ticareti) ile bu kapsamda faaliyette bulunanlara "ihraç kaydıyla teslim" uygulamasının bir şartıdır.

Dolayısıyla, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Kararda yapılan değişikliğin, yukarıda belirtilen işlemlerde KDV ihracat istisnası ve tecil-terkin uygulaması bakımından bir etkisi bulunmamaktadır.

Buna göre, "hizmet ihracı" ile "bavul ticareti" ve "bavul ticareti kapsamında ihracat yapanlara ihraç kaydıyla teslimler"den kaynaklanan katma değer vergisi iade işlemlerinde döviz alım belgesinin aranacağı ,26, 61 ve 84 Seri No.lu KDV Genel Tebliğleri çerçevesinde işlem yapılmaya devam edileceği” belirtilmiştir.

KAYNAKÇA :

1-32 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma K. 2008/32-34 Sayılı Tebliğ.

2-Hazine Müst. Banka ve Kamb. Gn. Müd. 23.07.2009-2009-GNL-1

3-T.C. Merkez Bankası 1-M sayılı Genelge.

3-KDV  Genel Tebliğleri (Seri No:26-61-84) -KDV 2008/2 İç Genelge.